Mübadil Havva Hanım’ın İskeçe’den Gelişi

16. yüzyılda Karaman ve çevresinde bulunan birçok aile, bu dönemde uygulanan iskân politikası gereğince Rumeli’nin çeşitli bölgelerine yerleştirilmişlerdir. Drama ve çevresi de bu göçlerin olduğu alanlardandır.

Havva Hanım adlı hanımefendinin kökeni, 16. yüzyılda Karaman Bölgesi’nden Drama’nın Kozluca (Kozlu) Köyü’ne iskân edilmiş olan bu ailelere dayanmaktadır. Kozluca doğumlu olan Havva Hanım, evlendikten sonra eşinin görevi nedeniyle İskeçe’ye taşınmıştır.

1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması’na göre Türkiye ve Yunanistan’da oturan Türk ve Rum nüfusun mübadelesi gerçekleştirilmiştir. Havva Hanım’ın köyü olan Kozluca‘da mübadele kapsamı içerisine alınmış, halkı da İzmit’in Bahçecik Nahiyesi’ne bağlı olan Yeniköy’e yerleştirilmişlerdir.

Mübadele sırasında (1924)  İskeçe’de ikamet eden Havva Hanım’ın 1927 yılında kocası vefat etmiştir. Kocasının vefatıyla birlikte büyük bir sıkıntı içerisine düşen Havva Hanım Yeniköy’de oturan yeğeni Rahimoğlu Bektaş’a haber göndererek kendisinin Yeniköy’e gelmek istediğini bildirmiştir.

Bunun üzerine 1 Ağustos 1927 tarihinde bir arzuhal yazarak Kocaeli Vilayeti İskan Müdüriyeti’ne başvuran Rahimoğlu Bektaş, halası Havva Hanım’ın Yeniköy’e gelebilmesi için gerekli işlemlerin yapılmasını istemiştir.

Yapılan bu girişimler sonucu, Havva Hanım -Yunan Hükümeti’nin tüm engellemelerine rağmen-  Türkiye’ye gelmeyi başarmış ve akrabalarına kavuşmuştur. Mübadele sonrası yaşanan bu ilginç olay, o günlerden günümüze acıklı izler taşıyor.

Kocaeli, Lozan Mübadillerinin yoğun bir şekilde iskân edildikleri bir şehir. Ne yazık ki şuana kadar, bu dönem tarihiyle ilgili ciddi araştırmalar yapılmamıştır. Bu nedenle mübadele dönemi tarihiyle ilgili her belge ve bilginin ayrı bir önemi bulunmaktadır.

Mübadil Havva Hanım’la ilgili Cumhuriyet Arşivi’nden aldığımız belgelerin ışığı altında sizlere sunduğumuz bu ilginç olay, mübadele dönemi ve sonrasıyla ilgili önemli ipuçları vermektedir.

Umulur ki bu ve buna benzer olaylar tarihin tozlu sayfalarında kalmaz, araştırmacılar tarafından ortaya çıkartılarak, yakın dönem tarihimize ışık tutar…     

Rahimoğlu Bektaş Tarafından YazılanArzuhal

İskân Müdîriyyeti  Umûmiyesi Cânib-i Alîsi’ne

Efendim;

Acizleri Drama’nın Kozluca Karyesi Mübadillerinden olup, İzmit  Vilâyeti’ne tâbii Bahçecik Nahiyesi’ne merbûd Yeniköy’de  iskân edildik. Aynı suretle mübadeleye tâbii olup bizimle beraber Yeniköy’de iskânı icap eden halam Havva Kadın; mahdumunun İskeçe’de mektep muallimi bulunması dolayısıyla bi-l-mecburiye İskeçe’de kaldı. Fakat ahîren mahdumu vefat ettiğinden akrabası ve köylüsü namıyla hiçkimsesi olmayan mahalli mezkûrede her türlü himayeden mahrum zaruret içinde pûyân olmaktadır Merkume halamdır. Bilûmum köyümüzün sâkin olduğu Yeniköy’e gelmek içün  can atmaktadır. Fakat ora şehbenderliğine vûku bulan müracâatı müsmir olmamış ki hükümetimiz cânib-inden emir verilmedikçe buraya gelmesi için pasaport i’tâsının mümkün olmadığı cevabı verilmiştir. Merkumenin daha bir müddet orada kalması fevkalade sefaletini ve belki de bu yüzden telef olmasını intâç edeceğinden İskeçe’de Venizelos Caddesi’nde 14 numaralı Osmanoğlu Hacı Şakir nezdi’nde ikâmet etmekte olup merkume halamın anavatanda akrabası ve köylülerine kavuşturulması esbâbının istikmâlini kemâl-i suz’işle istirhâm eylerim efendim.

Pul ( Üzerinde)
Fi 1 Ağustos sene 927
Yeniköy’de sâkin Kozluca Karyesi mübadillerinden
Ve İskeçe’de mukime Havva...
Rahimoğlu Bektaş

İskan Müdiriyeti’ne Yazılan Yazı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ
KOCAELİ VİLÂYET-İ  
İSKÂN MÜDÎRİYYETİ 

Numarası:
Sırası:
494

Dâhiliye Vekâlet-i Celîlesi’ne

9/8/ 927  tarih ve 32130/161 iskân numaralı emir-nâme-i aliyi vekalet penâhileri arizeyi cevabiyyesidir.

İskeçe’de Venizelos Caddesi’nde  14 numaralı hanede mukim Osmanoğlu Hacı şakir  nezdinde bulunan Havva Hanım’ın fi-l-hakika Bağçecik’in Yeniköy Karyesi’nde  meskûn Kozluca mübadillerinden Rahimoğlu Bektaş’ın halası bulunduğu gibi kendisininde Kozlucalı olduğu  mahallince icra ettirilen tahkikatten anlaşılmış ve mürsil arzuhal leffen iade ve takdim kılınmış olmağla iktizâsının infasına müsâade buyurulması arz olunur efendim.

Kaynakça

1 İzmit İskan Müdüriyeti’ne Yazılan 1 Ağustos 1927 Tarihli   Arzuhal, Cumhuriyet Arşivi Ktl, Fon Kodu: 272..0.012, Yer No: 56.144..3.

2 Cumhuriyet Arşivi Ktl, Fon Kodu:272..0.012, Yer No:56.144..6.