Kandıra’daki Türkmen Beyi “Akçakoca”

Hayatı Hakkında

Uzun bir süre Roma ve Bizans’ın egemenliği altında kalmış olan Kandıra, Osmanlı Sultanı Orhan Gazi tarafından 14. yüzyılın ikinci çeyreğinde fethedilerek, bir Türk yurdu haline getirilmiştir.

Orhan Gazi’nin emrinde, Akçakoca, Konuralp, Turgutalp, Saltukalp, Samsa Çavuş, Gazi Rahman, Köse Mihal gibi tanınmış komutanlarla birlikte gerçekleştirilen bu fetihler, Osmanlının kuruluş aşamasında oldukça önemliydi.

Kandıra ve çevresinin fethedilmesinde görev alan Akçakoca Bey, Ertuğrul Gazi, Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin silah arkadaşı ve yoldaşıydı. İlk devir Osmanlı tarihi yazarlarının eserlerinde adı geçen bu alp-erenin, kendisi ve ailesi hakkında bilinenler oldukça kısıtlıdır.  

Öz Türkçe olan “Akça” ismi Kayı geleneğinin izlerini taşımaktadır. Ak-ça’dan oluşan bu isim “oldukça/hayli beyaz” anlamındadır. “Koca” ise kocamış fiilinin kökü olup, “büyük/ihtiyar” anlamındadır.

Tarihi hafızamızı yoklayacak olursak bu ismin Türk tarihinde sadece bu komutan tarafından kullanılmış olduğunu görürüz. Akçakoca Bey’in, baba veya büyük babasının Süleyman Şah ile Ertuğrul Gazi’nin yakını olması kuvvetle muhtemeldir.

Akçakoca Bey’in doğum tarihi 1234 yılı civarı olmalıdır. Torunu Gebze Kadısı Fazlullah’ın Ekim 1434 tarihli vakfiyesine göre babasının adı Abdülmelik oğlu Abdülfettah’tır.

Fetihleri

Sapanca gölünde İzmit’e, İzmit’ten Kandıra’ya kadar olan yerlerin fethini Akçakoca Bey üzerine aldı. Sapanca Gölü kıyısında Ayan Köyü’nü üs edinerek İzmit bölgesine doğru akınlarda bulundu. Bizans tekfurlarıyla gazalarda karşı karşıya geldi. Akova, Akçaköy, Kaymas, 1326’ya doğru Kandıra ve civarını Osmanlı Beyliği topraklarına kattı. Tarihe bilhassa “Kandıra Fatihi” olarak geçti. Ayrıca, Konuralp ve Gazi Abdurrahman ile beraber Kartal civarında Aydos’u, kuzeydeki Samandıra bölgesi kendisine mülk olarak bağışlandı.

Yukarıda bahsedilen yerlerin alınışıyla ilgili bilgileri birçok tarih yazıcısının eserlerinde görmekteyiz. Âşıkpaşazâde ve Hoca Sadeddin gibi tarihçilerin bizlere aktardığı şu bilgiler oldukça önemlidir:

“Konur Alp Akyazı ve Konrapa İlini ve Bolı’yı ve Muturnı’yı ve ol vilayetleri tamam ve müsahhar ve mukarrer itdi ve kendüye döndürdi ve girü Karaçepiş’e ve Absuyı’na geldi ve Gazi Rahman’ı anda koyup kendüsi gine gitdi. Bu tarafda Akça Koca dahı Kandırı’ya ve İrmen’e erler kodı berkitdi. Maksudı Samandıra’ya varmak oldı…( Âşıkpaşazâde)”

“Söz konusu edilen yılda, durağı Cennet olan Osman Gazi’nin ölümü üzerine Orhan Gazi, baş ve buğluk davulunu vurdurmuş, sadasını gök kubbeye ulaştırmıştı.

Yarlığayan Tanrının çağrısı ulaşınca Osman’a

Erişti şimdi beylik nevbeti oğlu yiğit Orhan’a

İlk iş olarak bu beyliğin töreleri gereğince, komutanları beylerin her birini yine gaza ve cihat yolunda görevlendirmişti. Bu yıl kendini gösteren hoş bir rastlantı şu oldu: Osman oğullarının devlet fidanlığında, Orhan Gazi’nin ikbal dalında olgunlaşan bir meyve yere düştü. Şimdiye kadar bu ayarda bir mahsul alındığı kimsenin kulağına erişmiş değildi. Mutluluk getiren yeni doğan, Murad adıyla şeref buldu ve sonraları Gazi Hüdavendigâr diye tanındı. Bu yıla rastlayan başka bir olay ise, Konur Alp’in Tanrının rahmetine kavuşan Osman zamanında, Bolu, Konrapa, Akyazı ve Mudurnu illerini İslam devletinin uğuruyla baştan başa açmış olmasıdır. Yine aynı yıl içinde Akça Koca savurduğu kılıçlarla Kandıra, Ermeni Pazarı (Akmeşe) ve Ayan Gölü’nü ele geçirmişti… (Hoca Sadedin)” 

Ölümü

Akçakoca Bey, İzmit üzerine sefere çıkacağı sırada Kandıra’da vefat etmiştir. 1328 yılında 94 yaşında vefat eden Akçakoca Bey’in, Türk töresine uygun olarak otağının bulunduğu yere gömüldüğü bilinmektedir. Nasıl öldüğü ile ilgili elimizde herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Tarihçilerin yaptığı araştırmalar bu yerin Kandıra’ya bağlı Baba Köy’de bulunan Baba Tepesi olduğunu göstermektedir. Burada bulunan çandı türbesinin yerine 1974 yılında Kocaeli Valisi Ertuğrul Ünlüer’in desteğiyle, Kocaeli Anıtları Koruma Derneği tarafından otağı andıran planda yeni bir anıt mezar inşa edilmiştir. Bilecik Söğüt’te de makam türbesi bulunmaktadır.

Akçakoca Bey’in soyundan gelen birçok kişi, hem Osmanlı döneminde hem de, Cumhuriyet döneminde bazı devlet görevlerinde bulunmuşlardır. Oğlu Hacı İlyas Bey ve torunu Gebze Kadısı Fazlullah Osmanlı Devleti’nde önemli görevler yapmışlardır. Akçakoca Bey’in adını soy isim olarak taşıyan, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Eski Başkanı Engin Akçakoca torunlarından birisidir.

Tarihçi Hadidi’nin şu mısralarıyla Kocaeli ilimize adını veren Türkmen Beyi Akçakoca’yı, bir kez daha rahmet ve mağfiretle anıyoruz…

         “Hem aldı Kandıra’yı Akça Koca
            Koca-ili’n eyledi feth ucdan uca…”

19 yy akçakoca beyin candı türbesi ve mescidi

1974 yılında yapılan otağ şeklindeki anıt mezar

Akçakoca Bey, Konuralp ve Osman Gazi'yi gösteren temsili resim

Akçakoca'nın torunu Engin Akçakoca

Baba tepesinin daha yakından görünümü

Babaköy yakınlarında bulunan Baba Tepesi

Kaynakça
- Ferudun Emecen, “Akçakoca”, DİA, Cilt:11
- Âşıkpaşazâde, Tevârih-i Al-i Osman, (Haz:N.Atsız), İstanbul, 1947
- Hadîdî, Tevârih-i Al-i Osman, (Haz:N.Öztürk), İstanbul, 1991
- Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t-Tevarih, (Haz:İ.Parmaksızoğlu), Ankara, 1999
- Atilla Çetin, Kocaeli Tarihinden Sayfalar, İzmit, 2000