Teğmen Louis Antier’in Pierre Loti’ye Yazdığı Mektup

1850 yılında Rochefort’da doğan Fransız yazar Julien Viaud Loti; ”Pierre” takma adını, deniz subayı olarak katıldığı bir Okyanusya seferinde rastladığı Kraliçe Pomare’nin nedimelerinin onu, ülkelerinde yetişen bir çiçeğin ismi olan bu kelime ile çağırmaları sonucu almıştır.

Deniz subayı olarak; Japonya, Senegal, Tonkin, Türkiye vb. gibi birçok ülkeyi dolaşan Loti, yazarlıktaki başarısını mesleğine borçludur. Yapıtları farklı ülkelerin görünümleri ve yaşam biçimlerini konu edinir. Yazar Loti, Avrupalı okurlara cazip gelen çevreleri anlatırken, bu ülkelerin toplumsal sorunlarını da yansıtır.

Birçok kez Türkiye’ye gelmiş olan yazar, ülkemizdeki izlenimlerini kitaplaştırmıştır. Aziyade (1879), Bir Sipahinin Romanı (1891), Naşad Kızlar (1906), Can Çekişen Türkiye (1913) yazarın ülkemizle ilgili önemli bilgiler verdiği eserleridir. Ayrıca I. Dünya Savaşı sonunda Türkiye’nin haklarını galip Avrupa ülkelerine karşı savunan yazıları “Supremes Visions d’Orient” (1921) adlı yapıtında derlenmiştir.

Pierre Lotti’nin Türk dostu kimliğine dayanılarak 10 Aralık 1920’de İstanbul’da birde dernek kurulmuştur. Bu derneğin düzenlediği konferanslarla Türklerin siyasal bağımsızlığına kavuşma yolundaki direnişleri dile getirilmiştir.

1923 yılında Hendaye’de ölen yazarın ismi, sevenleri tarafından -onun anısını yaşatmak için- İstanbul Divanyolu’nda bir caddeye ve Eyüp’te devamlı gittiği bir kır kahvesine verilmiştir.

Aşağıda size sunacağımız mektup bir Fransız subayı tarafından Pierre Lotti’ye yazılmıştır. Pierre Lotti’nin Supremes Visions d’Orient adlı eserinde de yayınlaman bu mektup, büyük yankılar uyandırmıştır. Özellikle Ermeniler ile ilgili olarak Türklere karşı yapılan haksız saldırıları aydınlatması açısından da son derece önemlidir.

“Komutanım,

Kendi adıma ve birkaç arkadaşım adına size “Ermeni Katliamları” üzerine yayınladığınız gözü pek broşür için teşekkür etmeme müsaade ediniz. Şüphesiz ki küstahlığımız büyük ama bu, sizin kitabınız konusunda etrafımızda gördüğümüz tartışmalara mazeret olabilmesi içindir. Muhakkak ki, bu tartışmalar her yerde buradaki kadar sert ve ateşli olmalı. Kimi bu olaya tamamen önyargılarını katıyor, kimileri ise sizi savunmak için vicdanlarının ateşi ve gerçeklerin aşkıyla mücadele ediyorlar. Muhakkak ki bunun yankıları size kadar geliyordur. Ama siz, sizi anlamayan bu aptallardan, sizin yüreğinizi parçalayan bu kötü insanlardan, sizin yürüttüğünüz muhteşem kampanyayı yabancılık olarak yorumlayan zavallılardan, hiç endişelenmiyorsunuz! Ama belki de biz, size duyduğumuz saygıyı ve minnettarlığı ifade ederek sizi memnun edeceğiz.

Şahsen ben savaş boyunca Doğu’ da çok kaldım. Türklere karşı birçok önyargıya sahip olarak oraya gitmeme rağmen, orada Türklerin sadece iyi ve uygar insanlar olduğuna ikna oldum. Üstelik Fransa’yı hiçbir art niyet olmadan gerçekten seven bir tek onlar. Vahşi Bulgar’ın, dalavereci ve gevşek Yunan’ın yanında, Türkler bütün ailevi ve sosyal faaliyetleri sergiliyorlar.

Ermenilere gelince, Balkanların en kötü ırkı onlardır. Düzenbaz, gevşek, yalancı -yani kısacası iğrenç- insanlardır. Ermeni katliamlarından söz ediliyor. Bunlar abartılarak anlatılıyor. Mademki katliam denen bir olgu var, şu halde gerçekten bütün katliamları, bu kötü ırk olan Ermeniler yapmışlardır. Kendilerinin güçlü olduklarını bildikleri yerlerde, haraç kesiyorlar, halkı sömürüyorlar. Kuvvetsiz buldukları Türkleri öldürüyorlardı. İşte bu yapılan katliamlar Avrupa’nın dikkatini çekmiyor. Siz gelin bunu Fransa’ya anlatın!

Mektubumu istediğiniz şekilde, ismim ve soyadımla yayınlayabilirsiniz. Sadece daha fazlasını yapamadığım için pişmanlık duyuyorum. Türklerle yakınlaşmamdan itibaren onları seviyorum. Onlar “ Kurbanlarında (!) “ eksik olan bütün iyi özelliklere sahipler...

2 Mayıs 1919

Teğmen Louis Antier

Kaynaklar

(1) Pierre Loti, Supremes Visions d’Orient, Paris, 1921

(2) Tuğrul Baykent, Pierre Loti – Sevgili Fransamızın Doğudaki Ölümü, Ankara, 2002

(3) Tuğrul Baykent, “Pierre Loti”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTOM) Dergisi, Sayı:7, 1996, s.11-14

25.10.2007