Aydın Gözüyle: İzmitli Tütün Tüccarı Hacı Hasan Bey

Tütünün İzmit yöresinde ilk defa ne zaman, kimler tarafından ekildiği hakkında elimizde net bilgiler bulunmamaktadır. Ancak, tarihi kayıtlara bakıldığı zaman tütüncülüğün bu yörede çok eski zamanlardan beri önemli bir uğraşı alanı olduğu görülmektedir.

Tarihi kayıtlar İzmit ve çevresinde iki önemli tütün üretim merkezinden bahsetmektedir. Bunlardan birinci Eşme, diğeri ise Hendek'tir. Eşme ve Hendek tütünleri her dönem hatırı sayılır değerleriyle hep ön planda olmuşlar, beğenilmişlerdir.

İzmit yöresi için önemli bir geçim kaynağı olan tütüncülük, ekonomik olarak ta ticaret hayatında her dönem yerini almıştır. Zira, İzmitli birçok tüccar tütün ticareti yapmış, yine birçok insan tütüncülükten geçimlerini sağlamışlardır.

İzmitli Tütün Tüccarları

Osmanlının son dönemleri ve Cumhuriyetin ilk yıllarında hareketli bir tütün piyasasına sahip olan İzmit, meşhur tütünleriyle de tanınmaktaydı. Tütün piyasasını yönlendiren İzmitli tüccarlar kentin ticaret yaşamında önemli bir yerleri vardı. 1920'li yıllarda; İstiklal Caddesi'nde Kavalalı Zühtü Bey, Orta Han'da Kavalalı İsmail Hakkı Bey, Ankara Caddesi'nde Ahmetzâde Muhittin Bey, Sefazâde Ahmet Muhtar Bey,

Şerif Bey, Muratzâde İshak Bey, Herman Espirer, Hürriyet Caddesi'nde Kozlucalı Hacı Hasan Bey, Hacı Hüsnüzâde Mehmet Bey, Saraçzâde Hüseyin Bey, Kapanönün'de Hacı Osmanbeyzâde İhsan Bey, Acı Çeşme'de Hakkı Selçuk Bey, Adalılar Çarşısı'nda Yüce Rifat ve Mahdumu Kemal Bey, Arabacı Meydanında İskender Mehmet Bey gibi

isimler büyük tütün tüccarlarının başında gelmekteydi.

Değerli okurlar, bu yazımızda sizlere İzmit'in en büyük tütün tüccarlarından birisi olan Yunanistan Drama kökenli, Lozan Mübadili Tütüncü Hacı Hasan Bey'i tanıtmaya çalışacağız. (İzmit, Yeniköy ve Akmeşe'de akrabaları vardır. İzmit'teki Kozluca Otel'in sahipleri Şaban Kozluca ve Cahit Kozluca'nın amcalarıdır.)

Tütüncü Hacı Hasan (Kozluca) Kimdir?

Tütüncü Hacı Hasan Kozluca'yla ilgili yapılmış en kapsamlı çalışma Kocaeli Dokümantasyon Merkezimizin üyesi rahmetli Nihat Durak'a aittir. Nihat Durak Tütüncü Hacı Hasan Kozluca'nın torunu Nail Yenice'yle röportaj yapmış ve anılarını yayınlamıştır.

Şimdi sizleri rahmetli Nihat Durak'ın ağzından Tütüncü Hacı Hasan Kozluca'yı tanıtmaya çalışalım:

Tütüncü Hacı Hasan Kozluca,1881 yılında Drama'ya bağlı Kozluca Köyü'nde doğdu. Babasını küçük yaşta kaybetti. İlk iş olarak Kozluca Köyü'nde Kosacılık (çayır biçme işi) yaptı. Bu arada tütün işine de başladı. Bu işten iyi para kazandı. İlk kazandığı para ile köyünün mezarlığını duvar ile çevirtti.1910 yılında Hacca gidip Hacı oldu. Kozluca' da 1924 yılına kadar tütün işine devam etti.

1924 yılında Drama mübadili olarak Türkiye'ye gelip İzmit'in Yeniköy Köyü'ne yerleşti.

Türkiye'ye zengin bir tütün tüccarı olarak geldiğinden bu işine devam için İzmit Salim Efendi Sokak'ta kiralık bir yer tutup tütün işine devam etti. 1927 yılında İstanbul'a taşındı. Bu arada İzmit'te mülk edinmeye başladı. Şimdiki Gökseller İş Hanı altındaki Yapı Kredi Bankası'ndan Hürriyet Caddesi'nde Efelerin Apartmanı'na kadar olan binaları satın alıp tütün deposu yaptı.

Çocukluğumda hatırlarım büyüklerim bana bu binayı gösterip bunlar "Türkiye'nin en zengin adamlarından Tütün Tüccarı Hacı Hasan Kozluca'nındır..." derlerdi. Bu binalardan başka İzmit'in deniz kenarında eski Hapishane civarında, bir ara tütün tüccarı Halit Ulusoy'unda depo olarak kullandığı binayı aldı. İstasyon Oteli, İstiklal Caddesi'nde Gebeşler Mağazası'nın yerindeki binayı (Bu binada bir ara Fevziye Camii İmamı İsmail Akyıldız Hoca kiracı olarak manifaturacılık yapmıştır.) Kertil Tekke Sokak'taki Mehmet Yılman'a ait bugünkü bina da İzmit'te satın aldığı mülkler arasındadır.

İzmit'te tütün işine devam ederken İstanbul'da da tütün ihracatına başladı. Bu iş için de İstanbul, Galata Rıhtım Caddesi'nde İtalyan Mimarlara Kozluca İşhanı'nı yaptırıp yanındaki Felemenk Deposunu'da aldı. Kantarcılar'da 1945'de Ethem Paşa Konağı'nı alıp bahçesine 1951 de Yeni Kozluca Hanı'nı, 1953 de Yaprak İş Hanı'nı yaptırdı. (Ben araştırmamı yaparken torunu Nail Yenice ile bu handa buluştum.)

İzmir'de de tütün işi yapıyordu. Alsancak'ta arsa alıp muazzam bir tütün deposu yaptırdı. İhracat işlerine devam ederken İzmit depolarındaki 1948 senesi mahsulü 450 ton tütünü Çekoslovak'lara sattı. Bu arada kendisine pek çok ortaklık teklif ediliyordu. Hatta bunlardan Amerikalı sigara fabrikatörü Rum asıllı Mister Kahya da vardı. Fakat hiçbirini kabul etmedi.

Son senelerini kendini emekli edip Kadıköy Feneryolu Konak Durağı'nda 1933 yılında aldığı evinde huzur ve sükun içinde geçirdi. Yeniköy'de halen çok yakın akrabaları da olan Hacı Hasan Kozluca'nın 3 kızı, 2 oğlu vardır.

Tütüncü Hacı Hasan Bey'in, Kurtuluş Savaşı'nda Mustafa Kemal Paşa'ya bir uçak alıp hediye ettiği söylense de bu doğru olmayıp, İsmet İnönü zamanında Türk Hava Kurumu'na uçak alınması için bir miktar para yardımında bulunduğu bilinmektedir. (Torunu Nail Yenice bu konuyu bana anlattı.)

Anılardaki, Tütüncü Hacı Hasan

2003 yılının Haziran ayında Bahçecik Havuzlubahçe'de röportaj yaptığımız Hafize Ar Tütüncü Hacı Hasan Bey'le ilgili kendisine sorduğumuz soruya şu cevabı vermişti.

Volkan Şenel :"Tütün tüccarı Hacı Hasan Bey'i tanır mısınız?"

Merhume Hafize Ar: "Tanımaz olurmuyum. Tütüncü Hacı Hasan'dır onun adı. Babam iyi tanırdı kendisini. İyi bir adamdı O. Biz yetiştirdiğimiz tütünleri kurutup O'na satardık. Babamla arası çok iyiydi. Sattığımız tütünlerin parasını hemen verirdi. Hatta bize de gelmişliği vardır. Biz o zaman Bahçecik'te oturuyorduk. Oradaki evimize gelmişti. Babamla birlikte yemek yemişlerdi."

Tütüncü Hacı Hasan Bey